Schuins Beziend

Lees nu: Slavoj Žižek – Schuins Beziend: Jacques Lacan geïntroduceerd aan de hand van de populaire cultuur

Ik lijk me te bevinden in een roes van zelfscholing die ik in tien jaar niet meer heb gekend (de zomer van 1995 was een aanloop naar mijn scriptie waarin ik opeens door een onstilbare nieuwsgierigheid werd aangejaagd en theorieboek na SFroman verslond.) Dit keer bij de bibliotheek een boek van Žižek geleend om eens te kijken wat de man te melden heeft. En ik moet zeggen hij kan op bijzonder heldere wijze de toch wel vrij lastige theorieën van Lacan uitleggen (een denker waar ik altijd enige afstand van heb bewaard, maar eerlijk is eerlijk, wel een soort spil in het Franse denken.) Wat Žižek doet is inderdaad Lacan uitleggen aan de hand van een overweldigende reeks films en boeken. Nooit gedacht dat de Stephen King boeken die ik als tiener las ooit nog eens van pas zouden komen. Lynch, Robocop, Blade Runner, Night of the Living Dead en heel veel thriller en sciencefiction verhalen worden met een scherp didactisch gevoel ingezet om je te langs de wondere wereld van het Symbolische, Het Imaginaire, Het Reële te leiden. En dat is toch een bewonderswaardige prestatie (zelfs dan nog is het aan te raden om eerst eens de uitermate informatieve Introducing Lacan te lezen, zodat je bekend bent met zijn kernbegrippen.). Zeker als hij ook nog terloops grappen maakt als “Richard II bewijst zonder enige twijfel dat Shakespeare Lacan las…” (Verbaast me trouwens wel dat hij af en toe rare fouten maakt: Tantalus verwarren met Midas, ‘Nine Billion Names of God’ toeschrijven aan Asimov in plaats van Clarke.)

Psychoanalyse heb ik trouwens altijd wel sympathie voor gevoeld. Dat wil zeggen, geen haar op mijn hoofd die er ooit over heeft gedacht om in therapie te gaan, maar als sociale theorie vind ik het, ondanks (of juist door?) twijfelachtige waarheidsclaims, een rijke manier om de werkelijkheid te duiden/ontwarren…de sociologische Freud van Das Unbehagen in der Kultur vind ik interessanter dan de therapeutische Freud. Zat eens rustig te ontleden wat zijn invloed is geweest en eigenlijk was de sociologieopleiding aan de UVA waar de figuratiesociologie en de Frankfurter Schule de dienst uitmaakten grotendeels freudiaans georiënteerd. Ook al werd er vrij meewarig gekeken naar de ooit ultrahippe Freud-Marx synthese van Marcuse terwijl Eros & Civilization verreweg het beste is wat er uit die hoek is verschenen. Alleen moest Marx er nog even uit gedestilleerd worden en vervangen door Nietzsche en dan heb je Life Against Death van Norman O. Brown, wat na al die jaren nog steeds met gemak mijn favoriete theorieboek is (Franse theorie is een plezier om te lezen, maar dit is vele malen extremer in zijn implicaties. Grappig genoeg vaak geciteerd als een boek waar menig Amerikaans neoconservatief zijn hippie-idealen door heeft afgezworen.) Vandaar uit kan je een lijn trekken naar dingen als Anxiety of Influence en Sexual Personae (die eerste moet ik nog altijd eens lezen maar het argument van een oedipale strijd met schrijvende voorgangers heb ik altijd geloofwaardig gevonden.)