Politicide

Lees nu: Politicide: De moord op de politiek in de Franse filosofie (1999) van Luuk van Middelaar.

De kracht van Politicide is dat het duidelijk een politieke continuïteit (of juist de continuïteit van de wens om een einde te maken aan politiek) in de naoorlogse Franse filosofie analyseert en daarbij alles in een historische context plaatst die teruggaat tot de Franse Revolutie. Dit soort boeken zijn van onschatbare waarde omdat ze mogelijke lacunes in je kennis zichtbaar maken. Daarom is het eerste hoofdstuk waarin van Middelaar de vooroorlogse hegeliaan Alexandre Kojève tot sleutelfiguur bombardeert zo interessant. Van Middelaar suggereert dat de cultcolleges van Kojève van beslissende invloed zijn geweest op een generatie denkers (Merleau-Ponty, Aron, Bataille, Lacan, Queneau en Breton waren allemaal, met verschillende graad van trouw, aanwezig) en waarvan het effect minstens tot 1975 doorwerkte. Hier weet Van Middelaar glashelder Hegel via Kojève uit te leggen. Fascinerende filosofie maar uiteindelijk ben je blij dat het nietzschiaanisme van de jaren 60/70 er korte metten mee heeft gemaakt. Wie namelijk als Kojève (zelf overtuigd Stalinist) Hegel in de vingers heeft kan werkelijk elk onrecht goedpraten.




Vervolgens analyseert van Middelaar via Sartre/Camus, Foucault/Deleuze, la nouvelle philosophie/Lyotard, neo-Kantianen de rol van de politiek in het Franse denken om steeds tot de conclusie te komen dat deze ernstig tekort schiet. En dat doet hij met flair al ben ik sceptisch over zijn analyse van Foucault en Deleuze. Je merkt dat van Middenlaar, ondanks zijn fascinatie voor hun denken, als liberaal geenszins van plan is om hun politieke denken te accepteren (te anarchistisch-individualistisch.) Wanneer je een beetje scherp leest zie je ook dat hij logische redenaties probeert in te zetten die eigenlijk bestaan uit retorische reducties (en in het geval van Deleuze vrij selectief/strategisch gebruik van zijn werk, Mille Plateaux, in wezen een zeer, hetzij onorthodox, politiek boek, blijft bijvoorbeeld buiten beeld, naar ik vermoed omdat het niet zo goed past in de periodisering die van Middelaar gebruikt—echo’s van Hegel? Ergens is het ook een zwaktebod dat Derrida in een voetnoot wordt afgehandeld, omdat zijn latere werk uitgesproken politiek-ethisch is, ik had bijvoorbeeld graag willen weten hoe zijn Spectres de Marx in deze analyse zou passen…al snap ik ook wel dat hij een beetje afstand houdt, voordat je het weet ben je in het spiegelpaleis de weg kwijt.)

Ben nu bezig met de epiloog waar de Terugkeer van de Politiek aan de hand van Claude Lefort zal worden besproken. Je ontkomt uiteindelijk niet aan het gevoel dat het zal eindigen in een wat brave anticlimax (dat wat Elementaire Deeltjes in filosofisch opzicht ook zo impotent maakt.) Dat blijft een beetje het beeld wat blijft hangen, de huidige Franse filosofie is politiek consequenter en duidelijker, zoekt meer aansluiting met het internationale debat. Alleen dat wat het denken Foucault en kornuiten een sexy/gevaarlijke lading geeft, is verdwenen…het is allemaal weer zo vakfilosofie geworden, zo aangeharkt. Kortom Politicide is een boek dat je leest voor de schat aan informatie, context en de ontegenzeggelijke elegantie van het betoog, niet om de conclusies.